Wychowanie do samodzielności

Wychowanie dziecka do samodzielności

Drogi Rodzicu, czy zdarzyło Ci się oglądać łyżwiarstwo figurowe? A czy po takiej kilkukrotnej obserwacji potrafisz skoczyć rittbergera? Pamiętaj, że Twoje dziecko również musi nabyć umiejętności poprzez ćwiczenie oraz że potrzebuje wsparcia i zachęty, a nie wyręczania.

Samodzielność, czyli gotowość do podejmowania zadań opartych na osobistej aktywności, której źródłem  jest wola działania i akceptacja celu,  jest naturalną, rozwojową potrzebą dziecka. Od swoich narodzin pokonuje ono trudną drogę, przechodząc stopniowo od całkowitej zależności od świata zewnętrznego w okresie niemowlęctwa, do dojrzałości i niezależności. To, czy jako Rodzicie i opiekunowie ułatwimy mu tę podróż, zależy od naszej postawy.

W okresie dzieciństwa człowiek nabywa olbrzymią ilość kompetencji, gromadzi doświadczenia i zdobywa wiedzę potrzebną mu w kolejnych latach życia. Pierwszymi obszarami, w których dziecko może rozwijać swoją samodzielność, są zabawa i samoobsługa.

Rodzice często wyręczają swoje dzieci w samoobsłudze

• z lęku o jego bezpieczeństwo,
• ponieważ uważają, że jest to dla niego za trudne,
• z powodu braku czasu na podejmowanie (często nieudanych) prób,
• z obawy, że coś zepsuje,
• z przekonania, że dorosły zrobi to lepiej i dokładniej,
• w ocenie rodzica dziecko wciąż jest niezaradne i wymaga pomocy.

Ograniczenie samodzielności fizycznej dziecka może skutkować brakiem pewności siebie, obniżenie poczucia własnej wartości, poczuciem ciągłej zależności, co w konsekwencji przekłada się na problemy w adaptacji do nowych warunków, problemy w kontaktach z rówieśnikami, duże kłopoty w codziennym funkcjonowaniu bez opieki rodziców, zahamowanie odwagi i ciekawości poznawczej. Dlatego tak ważne jest wypuszczenie dzieci spod troskliwych rodzicielskich skrzydeł. Jednak należy mieć na uwadze, że nauka samodzielności:

1. jest możliwa tylko w praktyce- małe dzieci uczą się poprzez naśladowanie, dlatego wyjaśnienie dziecku, jak wykonać daną czynność jest niewystarczające.
2. trwa długo i nie jest łatwa – chodzi o prawidłowe wykonywanie czynności, a także kształtowanie odpowiednich nawyków (np. mycie zębów).
3. wymaga poświęceń – dlatego początkowo należy nastawić się na bałagan i zamieszanie.
4. wymaga działania w praktyce – dostrzeżenie prawdziwego efektu swoich działań nie jest możliwe, gdy zastąpimy wszystkie przedmioty codziennego użytku zabawkami.
5. może odbywać się tylko w obecności życzliwych osób – dzieci chętniej podejmą nowe wyzwania widząc aprobatę i radość dorosłego ze swoich sukcesów.
6. musi być bezpieczna – należy zatem jasno wytyczyć granice.
7. jest możliwa tylko wtedy, gdy uwzględnia się popełnianie błędów - nie strofujmy dzieci, zamiast tego wyjaśnijmy, jak uporać się z problemem. Niektóre czynności są trudne i niekiedy trzeba czekać wiele dni, aby zostały wykonane prawidłowo.
8. wymaga dostosowania otoczenia do potrzeb i możliwości dziecka (np. dostawienie stołka odpowiedniej wysokości).

Samodzielne wykonywanie różnych czynności rozwija koncentrację, kształtuje również podzielność i wybiórczość uwagi. Sprzyja także zapamiętywaniu. Dziecko, poznając efekty własnej aktywności, jest konfrontowane ze swoimi możliwościami, czerpie satysfakcję ze swoich działań. Staje się również twórcze i odważne. Ma poczucie sprawstwa oraz odpowiedzialności na własne działania.

Pamiętajmy, że trening czyni mistrza, a doświadczanie jest najlepszą formą nauki. Dlatego przygotuj ściereczki, zmiotkę oraz dużo cierpliwości i pozwól swojemu dziecku zakładać buciki, zapinać guziki, nalewać wodę do szklanki i lepić z Tobą pierogi.

Jak więc wspierać samodzielność dziecka?

• Okazuj szacunek dla dziecięcych zmagań.
• Pozwalaj dziecku na ćwiczenie nowych umiejętności (na miarę jego potrzeb i możliwości).
• Staraj się chronić dziecko, ale pozwól również doświadczyć niepowodzenia.
•  Zachęcaj do podejmowania prób.
• Nie odbieraj nadziei, wspieraj w sytuacji porażek i ucz aktywnego ich pokonywania.
• Przekonuj, że jesteś dumny z jego pracy i wysiłku.
• Nie uzależniaj dziecka od siebie, ono ma prawo do autonomii.
• Okazuj cierpliwość dla podejmowanych przez dziecko prób.
• Nigdy nie wyręczaj dziecka, jeśli dana czynność leży w zakresie jego możliwości!

mgr Karolina Gawlik

Literatura:

·         Mazlish E,  Faber A. Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły. Poznań 2002 Wydawnictwo Media, Rodzina.

·         Mikler-Chwastek A. Samodzielność małych dzieci [w:] Wychowanie w Przedszkolu nr 9, październik 2012

·         Szczepkowska-Szczęśniak K.,  Uniszewska K., Pielaszek L., Suchocka M. Doradca nauczyciela sześciolatków Zeszyt 3: Osiąganie samodzielności materiały metodyczne dla nauczycieli opracowane w wyniku projektu "Badanie gotowości szkolnej sześciolatków" zrealizowanego w Centrum Metodycznym Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Społecznego Warszawa : Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej 2006