mgr Klaudia Janicka
ZŁOŚĆ – WAŻNA I POTRZEBNA EMOCJA.
Zbiór odpowiedzi na pytania związane z dziecięcą złością
Czym jest złość?
Złość jest emocją, która pojawia się, gdy czujemy się zagrożeni i mamy świadomość, że musimy reagować, by zapewnić sobie bezpieczeństwo. Jest to reakcja na tyle pierwotna, że w pierwszych latach życia nie podlega świadomej kontroli (Stańczyk, 2014, s. 20).
Dlaczego dzieci się złoszczą?
Dzieci okazują złość nie dlatego, że chcą zadać ból albo postawić na swoim. Złość jest po prostu sygnałem, że coś jest nie tak: potrzeby odczuwającej ją osoby nie zostały zaspokojone bądź jej granice zostały naruszone (Kornacka, 2018, s. 26).
Jakie mogą być przyczyny przeżywania uczucia złości przez dzieci?
Wśród przyczyn dziecięcej złości wymienić należy: przeżywany stres, towarzyszące dziecku uczucie strachu, trudności w kontrolowaniu własnych emocji, brak zaspokojenia swoich potrzeb, przerwanie dziecku jego ulubionej aktywności lub zabawy, chęć zwrócenia na siebie uwagi, znudzenie, zbyt wiele bodźców docierających z otoczenia, a także zmęczenie (Czapla, 2016).
Do czego dzieciom potrzebna jest złość?
Złość jest jednym z podstawowych uczuć, które ma do wykonania określone zadania – przezwyciężenie przeszkody i osiągnięcie celu. Innymi słowy pomaga dziecku znaleźć siłę, żeby pokonać trudności lub obronić się przed zagrożeniem (Schaffer, 2005, s. 151). Ponadto, każde dziecko ma prawo do złości, bo jest to jeden ze sposobów rozładowania emocji (Zielińska, 2013, s. 13).
Co się dzieje, gdy dziecko tłumi złość?
Kumulowanie złości w organizmie może powodować np. dolegliwości somatyczne, utrudniać dziecku rozwój i kontakty, a także prowadzić do wybuchu, zupełnie nieadekwatnego do bodźca, który go bezpośrednio wywołał. Mało tego, konsekwencją niewyrażonej złości może być również bierna agresja lub depresja (Piotrowska, 2017).
Jak rozpoznać symptomy nadchodzącej złości u dziecka?
Złość u dziecka może uruchomić się niemal natychmiast, dlatego też niezwykle istotne jest, by nauczyć się dostrzegać fizyczne sygnały, których konsekwencją może być nagła eksplozja. Oczywiście każde dziecko jest inne, ale istnieją dość ogólne oznaki, takie jak: przyspieszony oddech, podniesiony głos, nadmierna ruchliwość, zaciśnięte usta, przymrużone oczy, zmarszczone czoło, nagłe zblednięcie lub zaczerwienienie się, a także wzmożone napięcie mięśniowe (Czapla, 2016).
Jaką aktywność zaproponować dziecku w momencie napadu złości?
W momencie napadu złości warto zaproponować dziecku jedną z poniższych aktywności: liczenie głębokich oddechów, robienie kuli z gazety i rzucanie nią w ścianę, szybkie skakanie w miejscu, wspólny taniec, krzyczenie do poduszki, zaciskanie i puszczanie pięści, rozcieranie i ugniatanie plasteliny, myślenie o przyjemnej zabawie lub masażyk relaksacyjny (Kańciurzewska, 2018, s. 20).
Jak pomóc dziecku radzić sobie ze złością?
Przede wszystkim, należy wyjaśnić dziecku, że złość nie jest niczym złym. Mamy prawo okazywać ją na różne sposoby – byleby nikogo nie skrzywdzić. Oto kilka propozycji ćwiczeń, które pozwolą dziecku lepiej poradzić sobie z tym uczuciem w sposób akceptowany społecznie:
- BALONIK NA ZŁOŚĆ
Opis: Dziecko otrzymuje balon, który stara się jak najmocniej nadmuchać. Rodzic pomaga zawiązać balon, by nie uciekało powietrze. Dziecko rysuje na balonie pisakami miny złośnika, po czym przebija balon tak, jakby chciało się pozbyć złości. Warto zostawić w koszyku kilka nienadmuchanych balonów i ustalić z dzieckiem, że zawsze, kiedy poczuje złość, może nadmuchać balon i przebić go, aby rozładować negatywne emocje (Gąsienica, 2019, s. 102).
- POŻERACZ ZŁOŚCI
Opis: Rodzic pokazuje dziecku kosz na śmieci, w którym górne wieko zastąpiono przymocowanym obrazkiem ryczącego lwa. Paszcza lwa jest duża (średnica 20 cm). Dziecko dostaje karteczki (karteczki złości) i zapełnia je bazgrołami ze złością, potem gniecie je i wyrzuca swoją złość w postaci zgniecionych karteczek do pożeracza złości. Pożeracz złości może zostać umieszczony w widocznym miejscu domu (Żaba-Żabińska, 2018, s. 15).
- GNIOTEK – wykonanie relaksacyjnej piłeczki.
Opis: Dziecko otrzymuje plastikową butelkę (o pojemności 0,5 l), do której za pomocą lejka przesypuje mąkę ziemniaczaną (dla ułatwienia może poruszać w środku słomką, aby mąka szybciej się przesypywała). Następnie rodzic nadmuchuje balon, skręca go i nakłada na wypełnioną butelkę. Butelkę odwraca tak, aby mąka przesypała się z balona, po czym zdejmuje go z butelki i gdy z balona zejdzie powietrze, zawiązuje go. Na koniec dziecko obwiązuje balon drucikami kreatywnymi i rysuje uśmiechniętą buzię niezmywalnymi markerami. Dziecko może bawić się gniotkiem w dowolnym czasie i sięgać po niego zawsze, gdy czuje potrzebę rozładowania negatywnych emocji (Zespół redakcyjny PBP, 2019, s. 52).
Jaką książeczkę o emocjach wybrać dla dziecka?
Przykładowe propozycje książkowe dla przedszkolaków:
- Co się kryje w sercu na dnie? Kto przeczyta, ten odgadnie (Brykczyński M., Wydawnictwo Literatura, Łódź 2010);
- Kolorowy potwór (Llenas A., Wydawnictwo Mamania, Warszawa 2018);
- Uczuciometr inspektora Krokodyla (Isern S., Wydawnictwo Dwukropek, Kielce 2018);
- Wielka księga uczuć (Kasdepke G., Wydawnictwo Nasza Księgarnia, Warszawa 2015).
Bibliografia
KSIĄŻKI
1. Kańciurzewska, A. (2018). Tomcio rozwiązuje problemy. Trudne emocje. Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia.
2. Schaffer, R. (2005). Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo PWN.
3. Żaba-Żabińska, W. (2018). Rozwój mowy i emocji. Kielce: Wydawnictwo MAC.
ARTYKUŁY
1. Czapla, J. (2016). Dziecięce wybuchy złości. Wychowanie w Przedszkolu, nr 20.
2. Gąsienica, G. (2019). Jak się pozbyć złości? Bliżej przedszkola, nr 214, s. 100-106.
3. Kornacka, A. (2018). Złość nie jest taka zła. Bliżej przedszkola, nr 204, s. 26-27.
4. Piotrowska, M. (2017). Jak pomóc dziecku radzić sobie ze złością. Dostępny w Internecie: https://mojapsychologia.pl/artykuly/4,dzieci_wychowanie/377,jak_pomoc_dziecku_radzic_sobie_ze_zloscia_.html, 18.05.2020.
5. Stańczyk, M. (2014). Do czego dzieciom potrzebna jest ZŁOŚĆ? Bliżej przedszkola, nr 152, s. 20-21.
6. Zespół redakcyjny PBP. (2019). Tupnij nogą, gdy ci źle. Bliżej przedszkola, nr 208, s. 50-52.
7. Zielińska, E. (2013). Jak sobie radzić z niepożądanymi zachowaniami u małych dzieci? Bliżej przedszkola, nr 138, s. 12-15.