Dojrzałość szkolna
Ogólna charakterystyka rozwoju psychofizycznego
dziecka w wieku 5,5 – 7 lat.
Bardzo ważne jest w tym wieku zainteresowanie dziecka nauką i szkołą w ogóle. Przy ocenie dojrzałości szkolnej należy brać pod uwagę takie cechy jak:
- gotowość do poznawania nowych rzeczy
- wytrwałość w działaniu
- obowiązkowość i systematyczność
„(…) sześciolatek przejawia żywe zainteresowanie światem przyrody: roślin, zwierząt oraz niektórymi zjawiskami życia społecznego, np. zawodami i pracą ludzką. Poznaje coraz więcej własności przedmiotów i chłonie z ciekawością informacje o bliższym i dalszym otoczeniu. Zmienia się jednak sposób zdobywania wiedzy i doświadczenia. Dziecko w tym wieku jest już lepiej przystosowane do pracy w zespole. Zdolne do dłużej trwającego wysiłku i skupienia uwagi, bez trudu uczestniczy w takich formach podawania wiadomości, jak pogadanka lub zajęcia kształcące elementarne pojęcia matematyczne i przyrodnicze.
Ulubioną formą spędzania wolnego czasu jest zabawa. Zabawy sześciolatków są bardzo urozmaicone, organizowane w zespole kilkorga dzieci, często z podziałem ról i funkcji. Rozwijają się wydatnie gry i zabawy dydaktyczne: umysłowe i ruchowe – z regułami, których dzieci coraz pilniej przestrzegają. Samodzielność dziecka i wyższy stopień jego uspołecznienia sprzyja też powierzaniu mu przez dorosłych odpowiedzialnych zadań, np. opieki nad młodszymi dziećmi czy też spełniania drobnych posług (pomoc w zakupach, w utrzymaniu porządku w mieszkaniu itp.).
Życie uczuciowe dziecka sześcioletniego jest bardzo bogate. Opanowane i mniej impulsywne od młodszych dzieci, ma szansę w sprzyjającym środowisku wychowawczym rozwijać uczucia wyższe – społeczne i estetyczne”.
Dojrzałość szkolna wg Daniela Golemana wyraża się poprzez:
- Wiarę w siebie – jest to poczucie i kontroli i panowania nad własnym ciałem, zachowaniem i otaczającą rzeczywistością; przekonanie dziecka, że najprawdopodobniej uda mu się zrobić to, czego się podejmie i że dorośli pomogą mu w razie potrzeby.
- Ciekawość – przekonanie, że dowiadywanie się nowych rzeczy jest czymś pozytywnym i sprawia przyjemność.
- Intencjonalność – chęć i zdolność wpływania na bieg spraw oraz wytrwałe do tego dążenie.
- Samokontrola – zdolność kształtowania i kontrolowania swoich działań w sposób odpowiedni do wieku; poczcie kontroli wewnętrznej.
- Towarzyskość – zdolność nawiązywania i kontaktów z innymi, opierająca się na poczuciu bycia przez nich rozumianym i na rozumieniu ich.
- Umiejętność porozumiewania się – chęć i zdolność wymiany myśli, uczuć i pomysłów z innymi. Związane to jest z uznaniem innych i poczuciem przyjemności, jakie daje dziecku rozmowa z innymi osobami, również z dorosłymi.
- Umiejętność współdziałania – zdolność traktowania swoich potrzeb na równi z potrzebami innych członków grupy i harmonizowanie ich.
Dojrzałość emocjonalno – społeczna: przejawia ją każde dziecko, gdy jest w zaczym stopniu samodzielne i ma motywację do wykonywania zadań, łatwo i chętnie nawiązuje kontakty i posiada stosowną umiejętność współpracy i współdziałania z kolegami i nauczycielami. Posiada umiejętność podporządkowania się wymaganiom dyscypliny szkolnej, jest obowiązkowe, wytrwałe i wrażliwe na opinię nauczyciela. Cechuje się takim stanem równowagi nerwowej (umiejętności panowania nad sobą), która umożliwia panowanie nad własnymi reakcjami emocjonalnymi, a także radzenie sobie z emocjami w sytuacjach trudnych.
Dojrzałość fizyczna: dziecko jest zdrowe, silne, dobrze zbudowane i ogólnie sprawne ruchowo. Posiada niezaburzoną sprawność manualną i grafomotoryczną oraz koordynację wzrokowo-ruchową. Charakteryzuje się poprawnym funkcjonowaniem organów zmysłowych. Jest wytrzymały, zdolny do większych wysiłków, dobrze odżywiony, odporny na choroby i zmęczenie. Odpowiednia ilość snu sprawia, że uczeń mniej męczy się czynnościami związanymi z pisaniem, rysowaniem, czy wycinaniem.
Dojrzałość intelektualna: dziecko dojrzałe intelektualnie jest aktywne poznawczo, chce się uczyć, interesuje się czytaniem i pisaniem, dobrze orientuje się w najbliższym otoczeniu i środowisku, w którym żyje, posiada dobry zasób doświadczeń i wyobrażeń będących podstawą do rozwoju pojęć. Potrafi uważnie i ze zrozumieniem słuchać tego, co mówi nauczyciel, rozumie i spełnia jego polecenia. Swobodnie i w sposób zrozumiały wypowiada się, opowiada, wyraża życzenia, własne sądy, poprawnie wyciąga wnioski i formułuje oceny oraz umiejętnie stawia pytania. Ważny jest prawidłowy rozwój mowy, zarówno pod względem artykulacji dźwięków, jak również zasobu pojęć i słów oraz swoboda poprawnego wypowiadania myśli.
Wojciech Brejnak „Psychologiczno – pedagogiczne kryteria dojrzałości szkolnej”. Moje Bambino Łódź 2011
Dziecko sześcioletnie przygotowujące się do nauki czytania i pisania powinno umieć: ( wg Edyty Gruszczyk Kolczyńskiej)
- Rozumieć sens kodowania oraz dekodowania i orientować się w najczęściej używanych oznaczeniach, rozpoznawać uproszczone obrazki zawierające ważne w codziennym życiu informacje.
- Rozpoznawać litery drukowane małe i wielkie, łączyć je w sylaby, a sylaby w wyrazy.
- Ułożyć wyraz z sylab ( dwóch – trzech) pasujący do obrazka.
- Czytać wyrazy o prostej budowie fonetycznej i „podpisywać” nimi obrazki przedstawiające przedmiot, osobę, zwierzę, roślinę itp.
- Ułożyć zdanie z rozsypanki wyrazowej ( trzy – cztery wyrazy), podpis do obrazka.
- Czytać krótkie zdania i równoważniki zdań z właściwą intonacją i dobierać je do obrazków ( przedstawiających określoną sytuację, zdarzenie).
- Rozumieć sens przeczytanego krótkiego tekstu ( trzy – cztery proste zdania) dotyczącego ilustracji, pod którą znajduje się zapis.
- W prawidłowy sposób trzymać ołówek, długopis, kredkę, pędzelek itp. I odpowiednio posługiwać się nimi podczas rysowania, malowania lub kreślenia znaków literopodobnych.
- Odwzorowywać proste wzory na dużej i małej kartce w układzie poziomym (od strony lewej do prawej) i pionowym ( z góry na dół).
- Odwzorowywać figury i elementy literopodobne w liniaturze powiększonej i znormalizowanej w układzie poziomym ( od strony lewej do prawej).
- Właściwie ułożyć książkę do czytania, a także kartkę na której zamierza rysować lub kreślić ornamenty i znaki literopodobne.
- Zachować właściwą postawę przy rysowaniu i kreśleniu oraz przeglądaniu, a także przy czytaniu książek.
E. Gruszczyk- Kolczyńska- „Program wychowania i kształcenia sześciolatków”
Dojrzałość do nauki matematyki: dziecko wykazuje gdy: rozumie i umie praktycznie określić stosunki przestrzenne, czasowe i ilościowe, potrafi sklasyfikować przedmioty wg przeznaczenia, wielkości, kształtu i koloru, umie dokonywać na konkretach działań dodawania i odejmowania w zakresie 10.
Pójście do szkoły często wiąże się ze zmianą ich dotychczasowego trybu życia. O tym, czy dziecko sprosta wymaganiom stawianym mu przez szkołę decyduje stopień osiągniętej przez niego dojrzałości szkolnej, niezbędny do podjęcia różnorodnych obowiązków, jakie niesie ze sobą życie szkolne. Jest to osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu rozwoju fizycznego, społecznego i psychicznego, które czyni je wrażliwym na systematyczne nauczanie i wychowaniem w klasie pierwszej szkoły podstawowej. Inaczej jest to jakby moment równowagi pomiędzy wymaganiami szkoły, a możliwościami rozwojowymi dziecka.
mgr Justyna Matwiejków