Zielona krowa
czyli jak krytykować konstruktywnie?
Co zrobić kiedy widzimy, że to, co stworzyło nasze dziecko jest niedoskonałe, czy też uważamy, że mogło zrobić to lepiej. Krytykować czy powiedzieć, że jest w porządku, może następnym razem będzie lepiej.
Wyobraźmy sobie, że nasze dziecko narysowało krowę. Oto kilka kresek w różnych kolorach z dominacją zieleni. Dziecko z powagą twierdzi, że to jest krowa. A my uważamy że nie za bardzo. Co powiedzieć dziecku w takiej sytuacji?
Najpierw czego nie robić.
Nie należy mówić: Ta krówka wygląda jak żywa, bo to jest niezgodne z prawdą. Dzieci nadmiernie chwalone szybko przyzwyczajają się do bylejakości. Skąd bowiem ma się dowiedzieć o niedoskonałościach swojego działania, jeśli wciąż słyszy że robi dobrze? Nie można też powiedzieć: To ma być krowa? Krowy nie są zielone, to jest źle narysowane. Chociaż z pozoru nasza krytyczna wypowiedź ma dobre intencje, czyli ma służyć temu, aby dziecko narysowało krowę lepiej, to najczęściej osiągniemy skutek odwrotny. Dlaczego? Zastosowanie „zabójcy pomysłów” (ang. Idea killers), czyli zwrotu, który wprost lub w sposób ukryty poddaje pomysł krytyce, może sprawić, że dziecko odniesie krytykę nie do swojego dzieła ale do siebie. ”To jest źle narysowane”, jest powiedzeniem w sposób zawoalowany – nie umiesz rysować. Dorosły słysząc taką krytykę, być może zapyta „Co mogę zrobić, żeby było lepiej?”, ale dziecko nie zna takich mechanizmów obronnych. Czy w związku z tym nie istnieje rozwiązanie tego problemu? Nie ma dobrej metody, aby skrytykować zieleń krowy, ale tak, aby nie zabić w naszym dziecku twórczości?
Co warto robić.
Jest taka metoda – konstruktywna krytyka. Wychodzi ona z założenia, że krytykujemy nie dla samej krytyki, ale po to aby w przyszłości powstały lepsze dzieła. Po pierwsze odrzucamy zero-jedynkowe podejście do dzieła – czyli alternatywę: podoba mi się albo nie. Dzięki tej metodzie powinniśmy wydobyć dobre elementy pomysłu. Mówimy np. „Podoba mi się, że użyłeś tak wielu kolorów i różnych rodzajów kredek”. Dziecko poczuje się docenione, a my jednocześnie damy sygnał, ze dzieło składa się z kilku elementów, a jednym z nich jest różnokolorowość, która przypadła nam do gustu.
Istnieją też, naszym zdaniem , wady tego dzieła, a konkretnie jest to, że krowa jest zielona. Jak to skrytykować? Trzeba zamienić wadę w problem do rozwiązania. Zapytać: Co trzeba zrobić, żeby ta krowa przypominała tę którą ostatnio widzieliśmy podczas wycieczki? Możemy też zapytać: Co by tu zrobić, żeby wszyscy wiedzieli, że to jest krowa? Rozwiązań problemu może być wiele a dziecko z pewnością na któreś wpadnie. Może zmienić kolor krowy, ale może również wymyślić, że rysunek należy podpisać: To jest krowa. Dzięki zastosowaniu konstruktywnej krytyki dziecko dowie się więc po pierwsze, że coś zrobił źle ale są również elementy które zrobił dobrze oraz przekona się, że może samodzielnie ulepszyć czy rozwinąć swój pomysł.
Od czego zaczynać.
Ktoś jednak mógłby spytać : A dlaczego krowa nie może być zielona? Skoro cały świat zachwyca się dziełami abstrakcjonistów, to dlaczego nie można przyjąć, że zieleń krowy ma wielką wartość artystyczną. Oczywiście może być zielona. Ale też warto prześledzić z dzieckiem proces twórczy i dowiedzieć się dlaczego tak jest. Czasem warto jeszcze przed przystąpieniem do rysowania porozmawiać z dzieckiem, zachęcić do opowiedzenia o swoim przyszłym dziele. Pytania w stylu: Gdzie będzie stać twoja krowa? Do czego jest podobna? Sprowokują nasze dziecko, do zbudowania koncepcji rysunku. Żelazną zasadą na tym etapie jest zawieszenie krytyki. Każdy pomysł jest potencjalnie dobry. Być może za chwilę dowiemy się, że krowa jest zielona bo zjadła bardzo dużo trawy. Będzie to sensowne, odkrywcze i ciekawe. Wtedy zieleń krowy na rysunku nabierze twórczego sensu.
Pamiętajmy, że konstruktywną krytykę trzeba odnosić nie tylko do dzieł plastycznych, ale wszelkich twórczych działań dziecka. Dzięki takiej krytyce nauczy się ono tego, że nie każdy pomysł jest od razu doskonały, ale każdy posiada swoje zalety a z jego niedoskonałości można zrobić twórczy użytek.
Z pewnością nasze dziecko prędzej czy później zastosuje konstruktywną krytykę wobec nas. Cieszmy się z tego bo nie każdy pomysł rodzica jest od razu dobry.
Artykuł powstał na podstawie:
wartowiedziec.org Jak prawidłowo krytykować – czyli zasady konstruktywnej krytyki
www.uczdziecko.pl Wychowanie dzieci zamiast krytykowania
www.gm2krzewica.internetdsl.pl Jak krytykować nie raniąc dziecka?
psychologia.wieszjak.pl Jak krytykować dzieci, a by chciały nas słuchać?
www.familie.pl Jak skutecznie chwalić i krytykować?
P. Krasieński „Krytyka konstruktywna buduje”
Iwona Strojek